Lễ hội Ná Nhèm của đồng bào Tày tại xã Trấn Yên, huyện Bắc Sơn
Lễ hội Ná Nhèm còn gọi là lễ hội Mặt Nhọ là một lễ hội đặc sắc của đồng bào Tày ở xã Trấn Yên, huyện Bắc Sơn. Lễ hội truyền thống được tổ chức vào ngày 15 tháng giêng tại khu vực thôn Làng Mỏ. Sau thời gian hơn 50 năm bị gián đoạn, lễ hội Ná Nhèm đã được chính quyền các cấp và nhân dân Trấn Yên phục dựng, tổ chức trở lại vào ngày 15 tháng Giêng năm Nhâm Thìn năm 2012 với những nghi thức, trò diễn, trò chơi thú vị, ấn tượng.
Ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thiết thực của lễ hội Ná Nhèm là góp phần giáo dục, khơi dậy trong mỗi người về những giá trị truyền thống tốt đẹp, tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần đoàn kết cộng đồng, niềm tự hào về truyền thống lịch sử, văn hóa của quê hương, cũng như cầu ước những điều may mắn, tốt lành, cuộc sống no ấm, đủ đầy, vật nuôi, cây cối sinh sôi, phát triển tốt tươi, mùa màng bội thu sẽ đến với mọi người, mọi nhà, “nhân khang, vật thịnh”. Thông qua lễ hội, dân làng còn có dịp tỏ lòng thành kính, nhớ ơn công lao của Thành hoàng đã giúp nhân dân đánh giặc, giữ làng giữ nước, xây dựng và bảo vệ quê hương giàu mạnh, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Có thể nói rằng lễ hội Ná Nhèm gần như là lễ hội “độc nhất vô nhị” ở xứ Lạng. Chắc chắn ai được dự sẽ không thể quên được lễ hội này, đặc biệt là hình ảnh về tục hèm đánh trận và cung tiến lễ vật với sự tham gia của những người nam giới và đều hóa trang mặt nhọ.
Diễn trình của lễ hội bao gồm: nghi thức tế lễ, cúng lễ; rước long ngai, bài vị thần từ đình Làng Mỏ lên miếu Xa Vùn. Sau đó là chương trình chào mừng lễ hội, ôn lại truyền thống của lễ hội với những ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Tiếp đến là tục hèm đánh trận và cung tiến lễ vật.
Ngoài ra, trong chương trình của lễ hội Ná Nhèm còn có các trò chơi dân gian như: đánh đu, kéo co, đánh cờ tướng, đẩy gậy, đặc biệt có trò diễn kén rể, kén dâu (hay còn gọi là Sỹ – Nông – Công – Thương; Ngư – Tiều – Canh – Mục)…
Nội dung, hoạt động diễn ra trong lễ hội Ná Nhèm gồm tục hèm và các trò chơi, trò diễn càng thấy rõ nét đây là một lễ hội truyền thống đậm chất dân gian, tiêu biểu cho huyện Bắc Sơn nói riêng, tỉnh Lạng Sơn nói chung.